Reflecting on Jagmohan Singh Veerji's Essay

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪਣਾ ਖਦਸ਼ਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇੱਕ-ਪਾਸੜ ਉਲਾਰ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵੀ ਸੁਹਿਰਦ ਵਿਚਾਰ ਲੀਕ ਤੋਂ ਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੁਸ਼ੀ ਵਾਲੀ ਹੋਰ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਕਿ ਆਪ ਜਿਹੇ ਜ਼ਹੀਨ ਮਿਤ੍ਰ ਦਿਆਨਤਦਾਰੀ ਨਾਲ ਇਸ ਅਤਿਅੰਤ ਨਾਜ਼ਕ ਮਸਲੇ ਤੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਤਾਂਘ ਦਿਖਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਕਿਸੇ ਵੀ ਬਹਿਸ ਦੇ ਉਸਾਰੂ ਹੋਣ ਲਈ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਮੰਗ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਖਿਆਲ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਚਲੀਏ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਗੱਲ ਕਿਸੇ ਤਣ-ਪੱਤਣ ਲੱਗ ਸਕੇ, ਭਾਵੇਂ ਸਿਰਫ਼ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਮਿਤ੍ਰ ਮੰਡਲੀ ਲਈ ਹੀ। ਇਹ ਮੰਗ ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵੇਂ/ਸਾਰੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਇਹ ਮੰਨ ਕੇ ਚੱਲਣ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਮਸਲੇ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਅੰਤਿਮ ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ ਰਖਦੇ ਸਗੋਂ ਹੋਈ ਵਿਚਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸਿੱਟੇ ਕੱਢ ਕੇ ਹੀ ਕੋਈ ਨਿਰਣਾ ਬਣਾਵਾਂਗੇ। ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਜੇ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਧਾਰਣ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮਸਲਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੰਨਾ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਵਿਰੋਧੀ" ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਦੂਜੀ ਗੱਲ ਜੋ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਸੱਜਣ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਧ-ਵਾਟੇ ਹੀ ਆ ਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਾ ਹੋਵੇ ਸਗੋਂ ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹੇ ਅਤੇ ਤਦ ਹੀ ਆਪਨੇ ਵਿਚਾਰ ਰਖੇ ਇਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਤਾਂ ਦੁਹਰਾਈ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚਾਂਗੇ ਅਤੇ ਉਸਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਗੱਲ ਇੱਕ ਹੀ ਘੁੰਮਣ-ਘੇਰੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਘੁੰਮੇਗੀ। ( to avoid coming back to square-one and going back in circles. )

ਮੇਰੇ ਖ਼ਿਆਲ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸਦੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਆਦਿ ਪੱਖ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਇਸਦੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਿਕ ਪੱਖ ਵੱਲ ਹੀ ਧਿਆਨ ਦੇਈਏ। ( ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੱਖ ਉੱਪਰ ਵਿਕੋਲਿਤਰੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਅਸੰਭਵ ਜਿਹਾ ਹੀ ਹੈ।)
ਇਸ ਉੱਪਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਪੱਖ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੀ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਮੇਰੀ ਬੇਨਤੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਸਭੇ ਮਿਤ੍ਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ quote ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਆਪੋ ਆਪਣਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ।

ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹਾ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਕੱਟੜ ਵਿਰੋਧੀ ਅਤੇ ਪੱਖੀ ਉਹ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇਂ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਉਸਦੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕੀ ਕੁਝ ਕੁ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਪੜ੍ਹਨਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਅਧਿਐਨ ਤਾਂ ਦੂਰ ਦੀ ਗੱਲ। ਮੈਂ ਕੁਝ ਮਿਤ੍ਰਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇਵਾਂਗਾ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਾਲੀ ਹੀ ਬੇਨਤੀ ਦੁਹਰਾਉਂਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸੰਜੀਦਗੀ ਬਰਕਰਾਰ ਰਖਣੀ ਬੇਹੱਦ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵੱਡੀ-ਗਿਣਤੀ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।

ਸਾਹਿਤ, ਮਿਥਿਹਾਸ, ਕਲਾ, ਕਵਿਤਾ, ਧਰਮ-ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ( Theology ), ਸਮਾਜ-ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ, ਮਨੋ-ਵਿਗਿਆਨ ਆਦਿ ਕੁਝ ਕੁ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਭਾਵੇਂ ਸਾਡੇ ਬਣੇ-ਬਣਾਏ ਵਿਚਾਰ ਹਨ ਪਰ ਇੱਕ ਰਚਨਾ-ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਉਸੇ ਦੇ ਸੰਧਰਵ ਵਿੱਚ ਵਾਚਣ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਹੋਲੀ-ਹੋਲੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈਏ।
ਮੇਰੀ ਦਿਲੀ ਇੱਛਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰਖੀਏ, ਭਾਵੇਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵੱਧੀ ਹੀ ( ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ ਪਾਠ ਲਈ ਵੀ ਕਰੀਬਨ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਰ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਹਰਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਜਰੂਰੀ ਹੀ ਹੈ, ਤੇ ਇੰਨਾਂ ਕੁ ਹੀ ਸਮਾਂ ਲਗਾ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਵੀ ਪਾਠ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਵੀ ਇਸਦੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਘਟੋ-ਘਟ ਮੁਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਹੀ।)
................................
ਸੰਨ 1981 ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਸਾਂ। ਸਾਡੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਾਲੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇ 'ਮੁਢਲੇ ਸ਼ਬਦ' ਵਿੱਚ ਬੇਹੱਦ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ 'ਕਵਿਤਾ ਕਿਵੇਂ ਪੜ੍ਹੀਏ' ਬਾਰੇ ਉਹ ( ਸ਼ਾਇਦ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ, ਦਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ) ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ( ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਉੜੀ "ਚੰਡੀ ਦੀ ਵਾਰ" ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ ) ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਹ ਵਿਚਾਰਨ ਲੱਗ ਜਾਈਏ ਕਿ ਦੇਵੀ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਦਾ ਵਾਰ ਰਾਖਸ਼ ਦਾ ਧੜ੍ਹ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ, ਉਸਦਾ ਘੋੜਾ ਵੱਢ, ਧਰਤੀ ਕੱਟ ਕੇ, ਧਉਲੇ ਬਲਦ ਦੇ ਸਿੰਗਾਂ ਕੋਲੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਕੇ ਉਸ ਕਛੂਕੁੰਮੇ ਜਿਸਦੇ ਉੱਪਰ ਇਹ ਬਲਦ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ ਦੇ ਕਵੱਚ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਜਾ ਟਕਰਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਕਿ ਧਉਲ ਬਲਦ ਤਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਜਿਹੀ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਪਵਾਂਗੇ ਤਾਂ ਨਾਂ ਤਾਂ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣ ਸਕਾਂਗੇ 'ਤੇ ਨਾਂ ਹੀ ਕਵੀ-ਮਨ ਨਾਲ ਹੀ ਕੋਈ ਸਾਂਝ ਪਾ ਸਕਾਂਗੇ।
ਅਸੀਂ ਜੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪੂਰਵ-ਧਾਰਣਾਵਾਂ ਲੈ ਕੇ ਕਿਸੇ ਰਚਨਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਉਹੋ ਹੀ ਪੜ੍ਹ ਸਕਾਂਗੇ ਜੋ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਮਨ ਨੂੰ ਉੱਕਾ ਹੀ ਖਾਲੀ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਕਰੀਏ ਤਦ ਵੀ not we, but the books read ਦਾ ਝੇੜਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੀ ਹੈ।
ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ ਹੀ ਅੰਤਰਮੁਖੀ ਵਰਤਾਰਾ, ਕੋਈ ਸਿਰਫ ਇੰਨਾ ਹੀ ਦਾਵਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਇਉਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਨਾਂ ਕਿ ਇਹ ਕਿ ਇਸ ਰਚਨਾ ਦੇ ਲੇਖਿਕ ਦਾ ਕੀ ਭਾਵ/ਮਨਸ਼ਾ ਹੈ। ਗੱਲ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਕਰਦਿਆਂ ਮੈਂ ਇਸ ਚਰਚਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਵਾਲ ਦਾ ਮੂੰਹ-ਮੱਥਾ ਉਸਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ:

ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ( ਗਰੰਥ-ਸਮੂਹ ) ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਕਿਸੇ ਸਾਕਤ-ਪੰਥੀ ਦੀ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈ।
ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਸ਼ਲੀਲ ਹਨ।

ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਉੱਪਰ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਪਹਿਲੇ ਦੋਵੇਂ ਸਵਾਲ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਕਤ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਟ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਆਪੋ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ ਤੇ ਵੈਸ਼ਨਵ ਤੇ Shaivites ਦੀ ਅਵਤਾਰ ਸੂਚੀ ਵੀ ਵਖੋ-ਵਖਰੀ ਹੈ। ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚਲੇ ਅਵਤਾਰ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਹਨ ਸੋ ਸਾਕਿਤ ਵਾਲੇ ਮਸਲੇ 'ਤੇ ਤਾਂ ਲੀਕ ਫੇਰੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਵਾਲਾ ਮਸਲਾ ਵੀ ਉਲਝਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ "ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਮਾਸ ਖਾਣ" ਵਾਲੇ ਮਸਲੇ ਉੱਪਰ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਉਹਨਾਂ ਹੀ ਤੁੱਕਾਂ ਦੀ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਹੀ ਗੁਰੂ-ਗ੍ਰੰਥ ਅਤੇ ਦਸਮ-ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚਲੇ ਨਾਮ ਸੰਬੋਧਨਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਰਚਨਾਕਾਰ ਨੂੰ ਤਾਂ poetic-license ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਦਸਮ ਦੇ ਰਚਨਾਕਾਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ। ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਵਿਆਖਿਆਵਾਂ ਆਪਣੇ ਖਾਸੇ ਤੋਂ ਹੀ ਅੰਤਰ-ਮੁੱਖੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਗਲਤ ਜਾਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜੇ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਉੱਪਰ ਗੱਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਹੋਵੇਗੀ ਵੀ ਪਰ ਜਿਥੋਂ ਕਿੰਤੂ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਸਨ ਉਹ ਮਸਲਾ ਹੈ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਦਾ। ਇਸ ਦੀ ਪੂਰੀ ਖੱਲ ਲਾਹੁਣੀ ਬਣਦੀ ਹੈ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਮਸਲੇ ਤੇ ਰਤਾ ਕੁ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਲਈਏ ਕਿ ਸ਼ਲੀਲਤਾ ਕੀ ਹੈ ਤੇ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਕੀ ਹੈ? ਕੀ ਇਹ ਕੋਈ Absolute Value ਹੈ ਜਾਂ Relative ਜੋ ਹਰ ਸਮਾਜ/ਸਮੂਹ/ਸਮੇਂ ਲਈ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਸਭਤੋਂ ਵਧ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਦਾ ਕੀ ਸੰਬੰਧ ਹੈ? ਕਾਮ-ਸੰਬੰਧਾਂ ਗਿਰਦ ਰਚਿਆ ਸਾਰਾ ਸਾਹਿਤ ਕੀ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਦੇ ਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ? ਅਦਵੈਤਵਾਦ ਵਿੱਚ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਕੀ ਸਥਾਨ ਹੈ? ਸਮਰਸੇੱਟ ਮਾਮ, ਲਿਓ ਟੋਲਸਟੋਏ, ਫਾਕਨਰ, ਹੈਨਰੀ ਮਿੱਲਰ, ਸਾਡਾ ਆਪਣਾ ਮੰਟੋ ਆਦਿ ਕੀ ਸਾਰੇ ਹੀ ਅਸ਼ਲੀਲ ਕਿਸਮ ਦੇ ਲੇਖਿਕ ਸਨ? ਮੈਂ ਸਿਰਫ਼ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੋ ਸਾਰੇ ਮਿਤ੍ਰਵਰ
/............................
Devinder Singh ji, let's get back to the philosophical/ideological aspect of the Writings on hand. This was requested earlier that instead of sharing the arguments from one side friends are urged to present their thesis. ( In passing ) Ratan Singh Bhangoo, being in Pepsu States, doesn't talk much about Maharaja Ranjit Singh either. Cunningham and Macauliffe shall talk about it if it was the British agenda instead of omitting it.
we are just starting the discussion so i feel it's too early to deliver concluding statements.

The basic question i read in your comment is worth our attention the contradictory attitude of Guru Nanak Sahib & the Writer of Dasam towards Hinduism.

The critical analysis of any work should be based on the content of the work, what's present in the work not what is not present.

As we all know, there are arguments and counterarguments for every point, already presented by scholars. We need to avoid them and present our own views on one writing or on the collection instead.

I tried to postulate the question on Vulgarity in Literature, that can be furthered. Guru Granth uses Hindu Mythology ( Mostly with a twist ), DG uses it with a fresh interpretation as well, is the argument of the pro's. You must have read that essay mentioned by Jagmohan Singh Veerji, but i'll share it here anyway ( we can start from there, as well ):

https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10152630220565082&set=a.10150186791230082.424623.550445081&type=3&theater

http://books.google.ca/books?id=qe6WnpbT2BkC&pg=PA46&lpg=PA46&dq=Cunningham+%26+dasam&source=bl&ots=UEhc4OWc7D&sig=e36SdKG_tdhbE5pqxuDMhFys9vw&hl=en&sa=X&ei=tWE8UpyPHIK02wXSo4GABw&ved=0CD4Q6AEwAg#v=onepage&q=Cunningham%20%26%20dasam&f=false

 "There is no such thing as a moral or an immoral book. Books are well written, or badly written. That is all."
- Oscar Wilde

The books that the world calls immoral are the books that show the world its own shame.
- Oscar Wilde.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ਮੈਂ ਆਪ ਵੀ ਅਤੇ ਦਸਮ, ਭਾਈ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ( ਭੰਗੂ ), Cunningham , Macauliffe ਬਾਰੇ ਹੀ search ਕਰਦਿਆਂ ਅੱਗੇ ਅੱਗੇ ਜਾਈ ਗਿਆ ਤੇ ਹੁਣ ਹੀ ਫੇਸਬੁੱਕ ਤੇ ਆਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਹੁਰਾਂ ਨੇਂ ਤਾਂ ਵਾਰੇ ਨਿਆਰੇ ਕੀਤੇ ਪਏ ਹਨ l
ਮੇਰੀ ਇੱਕ ਫੇਸਬੁੱਕ ਮਿਤ੍ਰ ਗਲੋਰੀਆ ਨੇ ਕੋਲੰਬੀਆ ਦੇ ਕਿਸੇ ਕਬੀਲੇ ਦੀ ਯਾਤ੍ਰਾ ਸਮੇਂ ਲਈਆਂ ਕੁਝ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ( ਮੈਨੂੰ ਟੈਗ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ) ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਛਾਤੀਆਂ ਨੰਗੀਆਂ ਸਨ ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਤੇੜ ਕਪੜੇ ਪਹਿਨੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸਿਰ ਉੱਪਰ ਵੀ ਕੱਪੜੇ ਬੰਨੇ ਸਨ l ਕਿਸੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਰੌਲਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨੇਂ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਕੁਝ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੀ ਖੁੱਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਗਲੋਰੀਆ ਨੂੰ ਫਿੱਟ-ਲਾਹਨਤ ਪਾ ਕੇ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਤਾਂ ਉਥੇ ਵੀ ਭਾਈ ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਹੁਰਾਂ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਸੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਛਾਤੀਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਬੱਚੇ ਦੀ ਭੁੱਖ ਮਿਟਾਉਣ ਵਾਲੇ ਅੰਗ ਹੀ ਹਨ ਨਾਂਹ ਕਿ ਕਾਮ-ਸੰਬੰਧਿਤ ਅੰਗ।

ਮੰਟੋ ਦੀ ਕਹਾਣੀ "ਠੰਡਾ ਗੋਸ਼ਟ" ਦੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਸਮੇਂ ਉਸਦੇ ਤਹਿਰੀਰੀ ਬਿਆਨ ( ਰਾਜਕਮਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਛਾਪੇ "ਦਸਤਾਵੇਜ਼" ਨਾਮੇ ਪੰਜ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਸੰਕਲਨ ਵਿੱਚ ) ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਕਿਹਾ ਸੀ,
"ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ ਤੰਦਰੁਸਤ ਦਿਮਾਗ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਨਾਂਕਿ ਬੀਮਾਰ ਜ਼ਹਿਨੀਅਤ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ।" ਉਸ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਸੀ,
"ਇੱਕ ਬੀਮਾਰ ਮਨ ਲਈ ਤਾਂ ਬੱਕਰੀ ਦਾ ਮਾਸੂਮ ਜਿਹਾ ਬੱਚਾ ਜਾਂ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਪੁਰਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਹਰਕਤ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੈ ਉਸਦੀ ਕਾਮ-ਵਾਸਨਾ ਭੜਕਾਉਣ ਲਈ।" ਉਸਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਕੇ ਉਸ ਸਾਫ਼ ਕਿਹਾ ਸੀ,"ਕੁਝ ਲੋਕ ਤਾਂ ਆਸਮਾਨੀ ਕਿਤਾਬ ( ਕੁਰਾਨ) ਨੂੰ ਪੜਦਿਆਂ ਵੀ ਆਪਣੀ ਇਹ ਹਿੱਸ ਪੂਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।"

ਮੈਂ ਆਪ ਇੱਕ ਐਸੇ ਇਸਾਈ ਟੱਬਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਨਾਸਤਿਕ ਦਾ ਮਿਤ੍ਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਜਿਸਨੇਂ ਮੈਨੂੰ "ਸੋਲੋਮਨ ਦੇ ਗੀਤ" ਜਿਹੇ ਕਈ ਹਿੱਸੇ ਬਾਈਬਲ ਵਿੱਚੋਂ ਦਿਖਾਏ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਅਸ਼ਲੀਲ ਗਰਦਾਨਦਾ ਸੀ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਕੁਝ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੱਤਾ। ਬਥੇਰੇ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਰੂਮੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਉਸਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਅਰਥ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣਾ ਠਰਕ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਧਾਰਮਿਕ ਹੀ ਕੀ, ਸੰਸਾਰੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਸਿਰਫ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਆਤਮਿਕ ਉਨਤੀ ਹਿੱਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਮੰਤਵ-ਸਿੱਧੀ ਲਈ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਸਤਰ ਨੂੰ ਉਸਦੇ over-all context ਨਾਲੋਂ ਤੋੜ ਕੇ ਇੱਕ ਦਲੀਲ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਦਿਆਨਤਦਾਰੀ ਨਹੀਂ।
September 22 at 1:11am · Edited · Like · 2
Dalvir Gill .
ਮੈਂ ਫਿਰ ਤੋਂ ਮੰਟੋ ਦੀ "ਠੰਡਾ ਗੋਸ਼ਤ" ਦਾ ਹੀ ਹਵਾਲਾ ਦੇਵਾਂਗਾ ਇਸ ਮੁਕੱਦਮੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਮਨੋ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨੇਂ ਗਵਾਹ ਵਜੋਂ ਭੁਗਤਣਾ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਨੇਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ( '47 ਦੀ ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪਿੱਠ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਇੱਕ ਜੋੜੇ ਦੀ ਕਾਮੁ-ਕ੍ਰੀੜਾ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦਾ ਕੱਲ ਤੱਕ ਦਾ ਘੈਂਟ ਮਰਦ ਨਾਮਰਦ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਨਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਗਰਦਨ 'ਤੇ ਤਲਵਾਰ ਦਾ ਵਾਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਮਰਦੀਆਂ-ਮਰਦੀਆਂ ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਘਰ ਦੀ ਲੁੱਟ-ਖੋਹ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਹਦ ਉਹ ਉਸ ਘਰ ਦੀ ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਜੋ ਦਹਿਸ਼ਤ ਨਾਲ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਮੋਢੇ 'ਤੇ ਸੁੱਟ ਉਥੋਂ ਤੁਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬਸਤੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਭੋਗਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਮਰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ - ਠੰਡਾ ਗੋਸ਼ਤ ਸੀ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਦਾ ਅਸਰ ਉਸ ਉੱਪਰ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਠੰਡੇ ਗੋਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਾਮਰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ) ਕਿ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਨਾਇਕ ਮਰਦ ਔਰਤ ਨੂੰ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਾਮੁਕ ਕਿਰਦਾਰ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਵੀ ਲੇਖਕ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਹੈ ( ਇਸ ਜਗਤ ਵਿੱਚ Necrophiliac ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਉੱਪਰ ਇਸ ਅ-ਮਾਨਵੀ ਘਟਨਾ ਦਾ ਉੱਕਾ ਹੀ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।) ਅਤੇ, ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸਰਦਾਇਕ ਸਾਬਤ ਹੋਣ ਲਈ ਪਾਠਕ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਉਤਾਂਹ ਚੁੱਕਣਾ ਵੀ ਇਸਦੇ ਲੇਖਿਕ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਪਾਠਕ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕੇ ਕਿ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਇਹ ਕਿਰਦਾਰ ਕਿਸ ਰਸਾਤਲ ਵਿੱਚ ਆ ਡਿੱਗਿਆ ਹੈ।

ਰੂਪ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ "ਬਿਕਰਮ-ਬੇਤਾਲ" ਅਤੇ "Arabian Nights" ਇਸੇ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਥੇ ਇੱਕੋ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਪਰ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੰਬੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਕਾਮ-ਪੀੜ੍ਹਤ ਹਨ, ਕੁਦਰਤੀ ਹੀ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਨਸ਼ਾ-ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਹਰ ਦਲੀਲ ਘੜਣਗੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਤੇ ਬੈਠੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਫੁੰਡਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਗੇ ਪਰ fables ਵਰਗੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਕੀ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ?

ਇਸ ਰਚਨਾ-ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਰ ਗਰੰਥ ਦੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੰਤਵ ਬਿਆਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਚਰਿਤ੍ਰ-ਉਪਿਖਿਆਨ ਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਲਿਖਾਰੀ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਤੋਂ ਭੱਟਕਿਆ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਸਨੂੰ ਤਾਂ ਨਾਂਹ ਬਾਗ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ਨਾਂ ਦਰਖਤ-ਪੱਤੇ
ਤੇ ਨਾਂ ਚਿੜ੍ਹੀ, ਬੱਸ ਚਿੜ੍ਹੀ ਦੀ ਅੱਖ।

ਵੀਰਜੀ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਖ਼ਾਸ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਬਾਕੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਵਾਇਆ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ "ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ" ਵੱਲ ਹੀ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।
September 20 at 5:39pm · Like · 5
i already have given my view regarding vulgarity and have endorsed what Harkirat Singh Ji said and Gurjant Singh veerji shared. the 'note' i shared was again to just point out that we can't ignore the historical aspect of these writings. Zafarnamah is a a strong bashing to Arungzeb and Hikayats do add to it, if we think of the psychological abyss he was thrown into and discarding anything on basis of vulgarity is not something too easy to digest. We'll get to the Hikayats as well but we will start from the first Writing that is Jaap Sahib ( i'm being careful not to call any Writing as Bani, did you notice. ) Jaap Sahib is also made fun of. have you seen the creation of Jeonwala!

Jagmohan Singh Veerji have pointed that there's a philosophical integrity amongst all Guru Sahibaan. I believe that and i'll be happy to see if somebody shows that. i don't think of Gurbani as a philosophy, for me it's mysticism. but then for me, so is quantum physics. i'm not here to answer questions but to place questions in a series when thrown in at random.
they say once a teacher, always a teacher. i believe it's true other way around too. so i try to learn more than i teach.

We are agreeing on one point that there's no universal definition of obscenity or vulgarity. Not only it changes from person to person and place to place but also from time to time. Before Poetics became popular, Rasa-Theory was in place and the entire poetry of DG doesn't betray that, as far as i know. You are Okaying Mantou but British charged him for four of his stories and a lecture. Ismat Chughtai sahibaa was also charged for her "Lihaaf".
There are so many World Classics that go beyond the descriptions of DG. here we shall make a note that where ever colonists went they declared that these people are uncivilized and are without faith. ( To me values of Civilization and Culture are poles apart. )
Only 30 years ago whatever our ladies sang and acted out as Gidhdhaa may seem obscene today. Chritropakhyaan when read in its totality doesn't feel like betraying the object of that very long creation nor does the Zaffarnamah, and then again, it may be just my view; that is, i don't feel it fair to impose my standards of morality on any writer.

ਜਦੋਂ ਮੈਂ methodology ਦੀ ਗਲ ਕੀਤੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸੇ ਡਰ ਵਿਚੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਝੱਗਾ ਚੁਕਿਆਂ ਆਪਣਾ ਹੀ ਢਿੱਡ ਨੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। "..... ਜਿਤੁ ਜੰਮਹਿ ਰਾਜਾਨ ॥" ਵਿੱਚ ਇਹੋ ਮਸਲਾ ਚੁੱਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਮਰਦ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਹੀ ਔਰਤ ਦੀ ਸਰਬੋਤਮ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ? ਪਰਮ ਆਤਮਾ ਖਸਮ ਹੀ ਕਿਉਂ ਹੈ ਪਤਨੀ ਜਾਂ ਮਾਸ਼ੂਕ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ? ਖੱਬੇ-ਪੱਖੀ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਖੁਲ੍ਹੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਹੋ ਕਹਿੰਦੇ ਰਹੇ ਜੋ ਗੰਗਵੀਰ ਰਠੌਰ ਹੁਰਾਂ ਨੇਂ ਦੱਬੀ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ।
ਇਥੇ ਇਹ ਗੱਲ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨਾਂਹ ਤਾਂ ਫਲਸਫੇ ਦਾ ਗ੍ਰੰਥ ਹੈ ਨਾਂ ਕੋਈ ਤਰਕ ਦਾ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ। ਇੱਕ ਤਾਰਕਿਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਹੋ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਗੁਰੁਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ "ਤਰਕਸ਼ੀਲ" ਹਨ, ਫਲਸਫੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਫਲਸਫਾ ਵੇਖੇਗਾ। ਪਰ ਇਹ ਸਦ ਜੀਵਤ ਗੁਰੂ ਹੈ, ਜ਼ਿੰਦਾ ਗੁਰੂ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨੂੰ intellect ਦੀ ਕਿਸੇ ਘੇਰੇਬੰਦੀ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕੀਹ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਉਹ ਸਮੇਂ-ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਪਰਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਪਾਰ ( beyond ) ਹੈ।
ਅਦ੍ਵੈਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਅੱਧ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਉਸਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਸਮੇਟੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। "ਸਾਰੇ ਨਾਮ ਉਸਦੇ ਹਨ - ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਨਾਮ ਨਹੀਂ"; "ਸਾਰੇ ਥਾਂਵ ਉਸਦੇ ਹਨ - ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ।" "ਉਹ ਨਿਰਗੁਣ ਹੈ - ਉਹ ਸਰਗੁਣ ਹੈ।" ਆਪਦੀ ਸਹੂਲੀਅਤ ਲਈ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਪੱਖ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਨਾਂ ਸਿਰਫ ਦਲੀਲ ਵਜੋਂ ਹੀ ਵਰਤ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਕਿਸੇ "ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਆਪਾ-ਵਿਰੋਧ" ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਅਸਲੋਂ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦੀ ਖੁੱਲ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਇਹ ਗੱਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਸਿਰਫ ਇੰਨਾਂ ਹੀ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ "ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ - ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਕਸਵੱਟੀ 'ਤੇ" ਵਾਲਾ ਨਜ਼ਰਿਆ ਧਾਰਣ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਗੱਲ ਤਾਂ ਮਨ ਕੇ ਹੀ ਚਲਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜੋ ਮੇਰੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵਾਜਿਬ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪਦੇ ਮਤਲਬ ਦੀ ਤੁੱਕ ਇੱਕ ਟੂਕ ਵਜੋਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੁਣ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਸਗੋਂ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਗਵਾਹ ਦਾ ਕੰਮ ਲੈ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਡੀ ਹੱਥਲੀ ਬਹਿਸ-ਵਿਚਾਰ ਇੱਕ ਕਦੇ ਨਾਂ ਮੁੱਕਣ ਵਾਲਾ ਚੱਕਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਆਸ ਜਾਗੀ ਸੀ ਕਿ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਵੀਰਨਾ ਦੀ ਆਪਸੀ ਵਿਚਾਰ ਵਿਚੋਂ ਨਵੇਂ ਦਿਸਹੱਦੇ ਉਭਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਹਨ ਉਹ ......................
ਕਾਮ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ, "ਚਾਰ ਪਦਾਰਥਾਂ" ( ਕਾਮ, ਅਰਥ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਮੋਕਸ਼ ) ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਕਾਮਨਾ ( desire ) ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਿਰਫ਼ ਸਰੀਰਕ ਕਾਮਨਾਵਾਂ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਆਪਨੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਨਾਂ ਤਾਂ ਕਾਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ ਨਖਿਧ ਹੈ ਤੇ ਨਾਂ ਹੀ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਜਾਂ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੀ। ਕਿਸੇ ਰਚਨਾ ਨੂੰ, ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ, ਉਸਦਾ ਮੰਤਵ ਅਸ਼ਲੀਲ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਦੂਹਰੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗੱਲ ਸਗੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸ਼ਲੀਲ ਭਾਸਦੀ ਹੈ।
ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਲੰਬੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਕਿ ਮੇਰੀ ਰੂਹ ਖੁਸ਼ ਹੈ, ਚਲ ਰਹੀ ਗੱਲ ਉਸਾਰੂ ਹੈ। ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਵੀਰਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਸਹੀ ਹੋ ਕਿ ਮੇਰੀ ਇੱਛਾ ਹੈ ਕਿ ਲਿੰਕ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਪਰ ਪ੍ਰੋ. ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਹੁਰਾਂ ਵਾਲੇ ਲਿੰਕ ਲਈ ਮੈਂ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਹੁਰਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਇਹੋ ਗੱਲਾਂ ਕਹਿਣ ਲਈ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਾਂ ਤੇ ਉਹ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਹੀ ਪ੍ਰੋਫ਼. ਸਾਹਿਬ ਹੁਰਾਂ ਨੇਂ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਮਾਪਦੰਡਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਕਿਸੇ ਸਿੱਟੇ ਤੇ ਪੁਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ( ਉਂਝ ਸਿੱਟਿਆਂ 'ਤੇ ਪੁੱਜਣ ਦੀ ਨਾਂਹ ਤਾਂ ਕੋਈ ਕਾਹਲ ਹੈ ਤੇ ਨਾਂ ਹੀ ਕੋਈ ਜ਼ਰੂਰਤ )

ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਇਹੋ ਬੇਨਤੀ ਕਰਾਂਗਾ ਕਿ ਫ਼ਿਲਹਾਲ DG ਨੂੰ SGGS ਦੇ ਟਾਕਰੇ 'ਤੇ ਵਾਚਣ ਦੀ ਜਗਾਹ stand alone ਰਚਨਾ/ਵਾਂ ਵਜੋ ਹੀ ਵਿਚਾਰੋ। ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਵੀਰਜੀ, ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਧੀਆ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਪ੍ਰਭਾਵ/ਵਿਚਾਰ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹੋ ਤੇ ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਮੈਂ ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੀਰਜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਾਂਗਾ ਕਿ ਉਹ ਭਵਿਖਮੁਖੀ ਨਿਰਣੇ ਦੇਣ ਤੋਂ ਤਾਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਨ ਹੀ ਉਂਝ ਵੀ ਨਿਰਣਾਇਕ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਬਚਣ।
ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਵੀਰਜੀ, ਚਰਿਤ੍ਰੋਪਾਖਿਆਨ ਨੂੰ ਜਾਤਕ ਕਥਾਵਾਂ, ਪੰਚਤੰਤਰ, Aesop ਦੇ Fables ਵਾਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ 'ਚ ਰੱਖ ਕੇ ਹੀ ਵਾਚੋ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚਲੇ ਗਹਿਰੇ ਭਾਵ ਨੂੰ ਪਕੜੋ, ਆਪਣੀ ਉਦਾਹਰਣ ਵਾਲਾ ਮੰਟੋ ਵੀ ਤਾਂ ਇੱਕ ਹੇਠਲੇ ਦਰਜ਼ੇ ਦੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਰੰਡੀਆਂ-ਦਲਾਲਾਂ ਦਾ ਲੇਖਕ ਹੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।
September 22 at 11:33pm · Edited · Like · 6

l ਫ਼ਿਲਹਾਲ ਆਪਾਂ ਇਹ ਮਨ ਕੇ ਅੱਗੇ ਚਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਇੱਕ ਟੂਕ ਲੈ ਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਕਿ "ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਇਉਂ ਹੈ" ਵਾਜਿਬ ਨਹੀਂ। ਇਵੇਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ generalize ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਾ generalization ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ; ਜੇ ਪੁਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਗੁਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਮਨਮੁੱਖ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹੈ ਤਾਂ ਨਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁ-ਨਾਰੀ ਦਾ ਵੀ ਹੈ, ਸੁਹਾਗਣ ਦੇ ਨਾਲ ਦੁਹਾਗਣ ਦਾ ਵੀ ਹੈ। FB 'ਤੇ ਹੀ ਆਸਤਿਕ-ਨਾਸਤਿਕ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ-ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਵਾਲੀਆਂ ਬਹਿਸਾਂ ਵਾਲੇ ਗਰੁੱਪਾਂ ਵਿੱਚ ਹੰਸ, ਪਾਰਸ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਤਸ਼ਬੀਹਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਪਰ ਲੋਕ ਬਾਕੀ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਰੂਪੀ ਚੰਦ੍ਰਮਾਂ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਚੁੱਕ-ਚੁੱਕ ਕੇ ਥੁੱਕਣਾ ਕਰਦੇ ਮੈਂ ਆਪ ਵੇਖੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਉੱਪਰ ਸ਼ਰਧਾ ਵਾਲਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਭੋਂਕਣ ਨੂੰ ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਆਪਨੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਿਆਉਂਦਾ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਤਸ਼ਬੀਹਾਂ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਤਮਿਕ ਸੰਕੇਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਉਵੇਂ ਹੀ ਦਸਮ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਵਾਲਾ ਦਸਮ ਵਿੱਚ ਇਕੱਤ੍ਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਪੇਤਲੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਇੰਝ ਹੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸੁਭਾਵਿਕ ਵੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਤੁਲਨਾਤਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਹਾਂ, ਪਰ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਵਿਆਖਿਆ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਕੁ ਤੁੱਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦਲੀਲ ਵਜੋ ਵਰਤਣਾ ਮੈਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ, ਇਸੇ ਲਈ ਮੈਂ ਹਾਲ ਦੀ ਘੜੀ ਇਸ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਕਿਨਾਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ।
Yesterday at 1:58am · Like · 2
Dalvir Gill ਅਨਾਹਦ ਨਾਦ ਹੁਰਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵੀ ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਆਪ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਉੱਪਰ ਹੋਈ ਮਾਰ ਨਾਲ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦੋ ਚਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਜਿਥੇ ਕੋਈ ਸੱਜਣ ਆਪਣੇ ਪੂਰਬ-ਸੰਕਲਪਾਂ ਕਾਰਨ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੱਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਇਸਨੇ ਅੱਗੋਂ ਕੀ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੇ ਅੱਜ ਤੋਂ ਸਾਲ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿਣਾ ਹੈ।' ਅਨਾਹਦ ਨਾਦ ਹੁਰਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਦਸਮ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮੈਂ ਇਸ ਰਵਈਏ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦਿਆਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਆਸਤਿਕ-ਨਾਸਤਿਕ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਾਇਕੂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਇਹੋ ਕੁਝ ਦੇਖਦੇ ਰਹਿਣਾ ਪਿਆ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਹੁਰਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਉਸੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਨਾਂਹ ਦੇਖਣ। ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹੁਰਾਂ ਨੇਂ ਮੈਨੂੰ ਰਤਾ ਕੁ ਨਿਰਾਸ਼ ਜ਼ਰੂਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਦੋ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਅਗਲੀ ਵਾਰ ਫਿਰ ਉਸੇ ਲਹਿਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਵਾਪਿਸ ਆਏ ਅਤੇ ਇਸ ਬਾਰ ਕਾਮ-ਸੂਤ੍ਰ ਨੂੰ ਲੈ ਆਏ। ਇਥੇ ਲਗਦੇ ਹੱਥ ਇਸ ਕਾਮ-ਸੂਤ੍ਰ ਗ੍ਰੰਥ ਵਾਰੇ ਵੀ ਕਹਿ ਦੇਵਾਂ ਕਿ ਕਾਮ ਉੱਪਰ ਇਹ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਗ੍ਰੰਥ ਹੈ ਅਤੇ ਚਰਿਤ. ਇਸਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਖੜ੍ਹਦਾ ਤੇ ਚਰਿਤ. ਦੇ ਲਿਖਾਰੀ ਦਾ ਇਹ ਇਰਾਦਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ। ਕਾਮ-ਸੂਤ੍ਰ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਅਧਿਆਇ ਹੀ ਕਾਮ-ਕ੍ਰੀੜਾ ਦੀਆਂ ਪੋਜ਼-ਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨਾਂ ਵਾਰੇ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਚਾਰ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਥੀਏਟਰ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸਮੇਂ ਜੋ ਭਰਤ-ਮੁਨੀ ਦੇ 'ਨਾਟਯ-ਸ਼ਾਸਤਰ' ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਉਹੋ ਕਾਮ-ਸੂਤ੍ਰ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਜਿਸ ਵੀ ਉਪ-ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਹੱਥ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਉਸਦਾ ਫਿਰ ਕੁਝ ਵੀ ਅਣ-ਛੂਹਿਆ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ। ਸੋ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਤਲਵਾਰਾਂ ਮਾਰਨ ਨਾਲੋਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਦੋ ਸਿੱਕੇ ਦਾ ਦਾਨ ਪਾਓ ਨਾਂਕਿ ਹਰ ਕਦਮ 'ਤੇ ਹੀ ਅੰਤਿਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿਓ। ਅਗਾਊਂ ਮੁਆਫੀ ਸਹਿਤ।
ਮੈਨੂੰ ਚਰਿਤ. ਦੇ ਲਿਖਾਰੀ ਦੀ ਮਨੋ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹੁੰਚ ਸਹੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਜਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਉਂਦਾ ਹੈ, visualization ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਦੀ ਜਾਨ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਰਕ-ਕਥਾ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਜਿਸ ਧਿਰ ਦੀ ਹਾਰ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਉਸ ਧਿਰ ਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਕਰਤਬਾਂ ਦਾ ਨਾਂਹ ਤਾਂ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾਂਹ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਇੰਝ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਹਿਕਾਇਤਾਂ ਦੇ ਨਾਇਕ ਵੀ ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਵਿਖਾਉਣ ਲਈ ਹੀ ਹਨ।
ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯੋਗ ਸਮਾਂ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਾਂ ਜਗਮੋਹਣ ਸਿੰਘ ਵੀਰਜੀ ਦੇ ਨੋਟ ਵੱਲ ਆ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜਾਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਵਤਾਰ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਹਾਲ ਛੱਡ ਕੇ ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਵਾਚ-ਵਿਚਾਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਫਿਰ ਸਮੁਚੇ ਗ੍ਰੰਥ ਵਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜਾਂ ਫਿਰ ਸਮੁਚੇ ਗ੍ਰੰਥ ਵਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕੇ ਫਿਰ ਇਕੱਲੀ-ਇਕੱਲੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚਾਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜਿਵੇਂ ਵੀ ਸਭ ਮਿਤ੍ਰ-ਗਣ ਯੋਗ ਸਮਝਣ।
Yesterday at 1:58am · Like · 4
Dalvir Gill Joga Singh Ji, after reading the missionary college pamphlet "Dasam Granth Bare SNkhep Jaankaari" ( around 1984-85 and was sore at Raagi for propagating Hemkunt-Yatra in some Punjabi movie, for i didn't discard the DG entirely but most of it ) i became a staunch foe of the people who were for the DG and often used very bad language and then someone suggested me to read the whole DG and it changed the way i felt about it. Now i have been an idler for the past fourteen months in this country where everyone is, as they say, "hand to mouth". ( I'm sharing this just to tell that now it's harder for me to stay up at nights and we are active on FB on different times and there are many hours in between of posting and reading the comments. and so for i've been talking a lot but the need is more participation from all other friends. ) I took this time off to study Haiku but still most of this time was spent on DG, and it re-affirmed my faith in the DG. i'm kinda selfish, and suggest everyone to be. i'm not planning to become a Prchark so what i did was for my own sake. all i'm trying to say is that use everything for your spiritual growth and your own enlightenment. what i meant by being a selfish is that for me everything is a device, Guru included. instead of looking into the psyche of a writer/guru/Guru i use him/them as a mirror. for me "Know Thyself" is the essence of the Religion, nothing more nothing less. [ my this comment should be taken as a personal message for Joga Singh ]
Yesterday at 10:14am · Edited · Like · 3

ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਚਰਿਤ. ਉੱਪਰ ਹੀ ਕੋਈ ਐਤਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ ਉੱਪਰ ਕੀ ਹੋਣਾ ਹੋਇਆ? ਨਾਂਹ ਹੀ ਮੈਂ ".... ਮੰਮਾ ਮਾਸੁ ਗਿਰਾਸੁ ॥ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਅੰਗ ਪ੍ਰਤੀ ਅਸ਼ਲੀਲ ਹਵਾਲਾ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਜਾਂ "ਉਤੰਗੀ ਪੈਓਹਰੀ ਗਹਿਰੀ ਗੰਭੀਰੀ ॥ ਸਸੁੜਿ ਸੁਹੀਆ ਕਿਵ ਕਰੀ ਨਿਵਣੁ ਨ ਜਾਇ ਥਣੀ ॥" ਦੇ ਅਰਥ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਹਟਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹਾਂ। ਮੇਰਾ ਮਕਸਦ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਇੰਨਾ ਕਹਿਣ ਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ DG ਫਿੱਟ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਤਾਂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਉੱਪਰ ਵੀ ਉਂਗਲਾਂ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਮਿਥਿਹਾਸ ਸਦਾ ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਥੀਏਟਰ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਸੀ ਕਿ ਰਾਮਲੀਲਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਸਗੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਟ-ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਰਤਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਆਪ ਵੀ ਏਕਲਵਯ ਵਾਲੀ ਸਾਖੀ ਦੀ ਆਪਣੇ ਮੁਤਾਬਕ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਇੱਕ ਨਾਟਕ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਵਤਾਰ ਦੇ ਲਿਖਾਰੀ ਨੇਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਮਕਸਦ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਵਿਆਖਿਆ ਦੀ ਵਰਤੋ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਚਰਿਤ. ਦੇ ਲਿਖਾਰੀ ਨੇਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਪ ਘੜੀਆਂ ਹਨ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ( ਮੇਰੀ ਵਿਸ਼ਵ-ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇੰਨੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨਹੀਂ ) ਪਰ ਪ੍ਰਚਲਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ ਕਿ ਬੀਮਾਰ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਤਹਿਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦੀ ਧਾਰਾ ਬੇਅੰਤ ਜਲਾਲ ਵਿੱਚ ਵਹਿ ਰਹੀ ਹੈ, ਕੰਤ ਨਾਲ ਨਾ ਸੌਣ 'ਤੇ ਅੰਗ-ਪੈਰ ਟੁੱਟਦੇ ਹਨ, ਸਖੀਆਂ ਮੇਹਣਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਹਨ ਕਿ ਸੋਹਣੇ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਕੇ ਤੈਨੂੰ ਨੀਂਦ ਕਿਵੇਂ ਆਈ? ; ਇਸਤੋਂ ਕੋਈ ਬੀਮਾਰ ਮਨ ਆਪਦੇ ਸਵਾਦ ਵੀ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਰਿਤ. ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਰਤਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਹੁਰਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕੋਈ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਦਾ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਹੜਾ ਪਿੰਡ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਰਾਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਣਾ। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਬੁਧੀ ਦੀ ਵਰਤੋ ਕਰ ਆਪੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਜਲਾਵਤਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਪਰ "ਕੰਤ" ਕਿਵੇਂ "ਪ੍ਰਦੇਸੀ" ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਬਿੰਬਾਂ ਦਾ ਨਿਭਾ ਉੱਦਾਤ ਦੇ ਦਰਜੇ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਬਿੰਬ ਵਜੋ ਲਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਪੀਲੇ ਕਪੜਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕ੍ਰ ਮਿਲੇਗਾ ਤੇ ਲੰਬੇ ਸੋਹਣੇ ਵਾਲਾਂ ਦਾ ਵੀ, ਉਹਦੀ ਬੰਸੁਰੀ ਦੀ ਤਾਨ ਮਧੁਰ ਹੈ, ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਚਕ੍ਰ ਹੈ .........

ਗੱਲ ਉਹੋ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮੱਤ ਦੇਣ ਲਈ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਗੱਲ ਹੋਰ ਹੈ ਜੇ ਆਪਣੇ ਮਤਲਬ ਲਈ ਤਾਂ ਹੰਸ ਨੇ ਕੰਕਰ-ਪੱਥਰਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਸਿਰ 'ਚ ਮਾਰਨਾ, ਉਹ ਤਾਂ ਮੋਤੀ ਚੁਗਦੈ।
ਬਾਣੀ ਤਾਂ ਪਾਪੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਰਤੂਤਾਂ ਵੀ ਦਸੇਗੀ ( ਵਿਵਹਾਰ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ) ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝਾਏਗੀ ਕਿ ਨਾਂ ਕੁਝ ਪੁੰਨ ਹੈ ਨਾਂ ਪਾਪ। ਇਹ ਵੀ ਦਸੇਗੀ ਕਿ ਪੂਰਣ ਖੋਤਾ-ਰੂਪ ਮੂਰਖ ਕੌਣ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਵੀ ਦਸੇਗੀ ਕਿ ਨਾਂਹ ਕੋਈ ਮੂਰਖ ਹੈ ਨਾਂਹ ਕੋਈ ਚਤੁਰ ਸਿਆਣਾ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਇੱਕ ਤੁਕ ਦਾ ਗੁਰੂਬਾਣੀ ਦੇ ਸਮੁਚੇ ਭਾਵ ਦੇ ਅਰਥ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਤਲਬ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਸੁਰਤਿ, ਗਿਆਨ, ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਇਹ ਮਤਲਬ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰ ਦਿਓ। ਜਾਪੁ, ਸਿਮਰਨ, ਧਿਆਨ, ਭਗਤਿ ਦਾ ਸਭ ਦਾ ਹੀ ਆਪੋ ਆਪਣਾ ਮਹਤਵ ਹੈ ਮੈਂ ਤਾਂ "ਤੋਤਾ ਰਟਣ" ਦਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ, "ਤੋਤਾ ਰਟਣ" ਨੂੰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਲਈ ਵੀ ਛੱਡ ਕੇ ਵੇਖੋ ਮਨੂਆ ਸਾਹਿਬ ਫਟੱਕ ਦੇਣੇ ਰਾਇ ਦੇਣਗੇ ਕਿ "ਜਦ ਇੱਕ ਬਾਰ ਅਰਥਾਂ ਸਹਿਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ "ਸਮਝ" ਹੀ ਲਈਆਂ ਹੁਣ ਨਿਤਨੇਮ ਦੀ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਰਹਿ ਗਈ?!!
Yesterday at 1:53pm · Like · 3
Dalvir Gill ਅਨਾਹਦ ਘਰ ਜੀ ਤੁਹਾਡੀ ਕੀਤੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਧਿਆਨ ਦਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਹਿਕਾਯਤਾਂ ਅਤੇ ਚਰਿਤ. ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਗੱਲ ਕਿੱਥੇ ਪਹੁੰਚੀ ਕਿ ਜਿਉਣਵਾਲਾ ਜਿਹੇ ਵਿਦਵਾਨ ਇਸਦਾ ਠੱਠਾ ਉਡਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਜੋ ਲਿਖ ਰਹੇ ਹਨ ਉਸਦੀ ਤਸਵੀਰ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਕਾਮੈਂਟ ਨਾਲ ਨੱਥੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।
-----------------------------------------------------------------------------------
ਸ਼੍ਰੀ ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ-ਮਈ ਬਾਣੀ ਦੇ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਿਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਸਭਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਖਾਸ ਕਰ ਅਨਾਹਦ ਘਰ, ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਜੀ ਹੁਰਾਂ ਨੂੰ, ਕਿ ਛੰਦ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਣ। ਮੈਂ ਸਿਰਫ ਇੰਨਾਂ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਧ੍ਵਨਿ-ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਹੈ ਜੋ ਅੱਗੋਂ ਮਨੁੱਖਾ ਮਨੋ-ਵਿਗਿਆਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਥੂਲ ਸਰੀਰ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ physiology ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ( ਇਸੇ ਕਾਰਣ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਪੁਰਾਤਨ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇਂ ਗੱਤਕੇ ਅਤੇ ਛੰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮੇਲ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰਾਂ ਦੀ ਕੀਮਿਆ (Alchemy) ਹੀ ਇੰਝ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਨ ਵੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰੇ ਕਿ "ਫੱਟ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਹੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।" )

ਯੋਗ-ਮੱਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬੁੱਧ-ਮਤ ਜਿਹੀ ਫਲਸਫਾਨਾ ਸੋਚ ਵਾਲਾ ਰਸਤਾ ਵੀ ਸਵਾਸ-ਕਿਰਿਆ 'ਤੇ ਕਾਫੀ ਬਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸਾਈ-ਮੱਤ ਦੀ "Our Lord's Prayer" ( ਜੋ ਕਿ ਨਾਂਹ ਜਾਣਾਂ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਅਨੁਵਾਦਾਂ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਸਾਡੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ ਹੈ ) ਅਤੇ ਮੂਲ-ਮੰਤ੍ਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਸਮਾਨਤਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਸਵਾਸ-ਕਿਰਿਆ ਤੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਕੰਟ੍ਰੋਲ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਸਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਰਥ ਸਮਝ ਕੇ ਜੇ ਪਾਠ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਫਿਰ ਪਾਠ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਮਝੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੇ ਅਸੀਂ ਬਾਰੰ-ਬਾਰ ਪਾਠ ਕਰੀਏ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਚਰਨਾਂ ਤੇ ਟੇਕ ਰਖੀਏ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਆਪ ਹੀ ਸਾਡੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਭਾਵ ਦਾ ਵਾਸਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚੋਂ ਦੂਜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਅਨੁਵਾਦ ਉਹ ਰਸ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਇਵੇਂ ਦਾ ਹੀ ਕੁਝ ਇਥੇ ਹੈ। ਵੇਦ, ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਕਿੰਨਾਂ ਹੀ ਸਮਾਂ ਮੁਖਾਰ-ਪ੍ਰੰਪਰਾ ( Oral-Tradition ) ਵਜੋ ਹੀ ਰਹੇ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਗਜ਼ 'ਤੇ ਉਤਾਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਇਹ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸ਼ਬਦ-ਧੁੰਨੀ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਣ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀ "ਸ਼ਕਤੀ" ਖੋ ਬੈਠਦੀ ਹੈ। ਥੀਏਟਰ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਸਮੇਂ ਹੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਉਚਾਰਣ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਸਮਝ ਆਉਣ ਲੱਗਾ ਸੀ ਤੇ ਇਹ ਸਮਝ ਆਈ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਧੁਨੀ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰਾਂ ਉਚਾਰਣ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਜੀਭ, ਦੰਦਾਂ ਤੇ ਮੂੰਹ ਦੀ ਬਣਤਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਰੀਰ ਦੀ ਮੁਦ੍ਰਾ ( posture ) ਦਾ ਵੀ ਨਿਰਣਾਇਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਲਈ ਪਰੰਪਰਾਤਮਿਕ ਮਦਰੱਸੇ ਟਕਸਾਲਾਂ ਸ਼ੁਧ ਉਚਾਰਣ, ਵਕਫ਼ੇ ਅਤੇ ਧੁਨੀ-ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਇੰਨਾ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।

ਛੰਦਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਇਹੋ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕੇਵਲ ਰੂਪ ( ਮਾਤਰਾਵਾਂ, ਸਤਰਾਂ, ਠਹਿਰਾਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ) ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਹਰ ਛੰਦ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸੁਭਾਵ ਹੈ, ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਅੰਤਰ ਆਤਮਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਇਸੇ ਸ਼ੁਰੁਆਤੀ ਛੰਦ ਨੂੰ ਹੀ ਲਈਏ ਤਾਂ ਮੈਂ ਇਸਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਉੱਤੇਜਿਤ ਹੋ ਕੇ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦਾ; ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੀ, ਇਸਦੀ ਬਣਤਰ ਹੀ, ਇੱਕ ਠਰੰਮਾ ਇੱਕ ਸੰਜੀਦਗੀ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚ ਸੰਜੋਈ ਬੈਠੀ ਹੈ।

ਅਨਾਹਦ ਘਰ ਜੀ, ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਛੰਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਵਾਓ।
Yesterday at 3:14pm · Like · 2

Dalvir Gill Udey Singh ਜੀ, ਅਨਾਹਦ ਘਰ ਅਤੇ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਹੁਰੀਂ ਆਪੋ ਵਿੱਚੀਂ ਆਪੇ ਨਜਿੱਠ ਲੈਣਗੇ, ਜੇ ਉਹ ਲੋੜ ਸਮਝਣ।
ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਵਾਲਾ ਨੁਕਤਾ ਉਧਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਹਤਵਪੂਰਣ ਹੈ।

ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਿਯਾਦਾ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸੰਕਲਨ ਹੈ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਤਮਿਕ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨਿਤਨੇਮ ਦੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਅਮ੍ਰਿਤ-ਸੰਚਾਰ ਵਿਧੀ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਮੱਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਨਾਮਧਾਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਪੰਥ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਨਾਂ ਕੇਵਲ ਠੁਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਸਗੋਂ ਅੱਜ ਦੀ ਸਿੱਖ ਦਸ਼ਾ ਦੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਵੀ ਠਹਿਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਭਾਈ ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਡਾ. ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ ਹੁਰਾਂ ( ਸਮੇਤ ਕਮੇਟੀ, ਜੇ ਕੋਈ ਸੀ ਤਾਂ ) ਨੂੰ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਹਿੱਸਾ ਗੈਰ-ਮੁਨਾਸਿਬ ਲੱਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਅੱਜ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਤਬਕੇ ਨੂੰ ਸਾਰਾ DG ਹੀ ਗੈਰ-ਮੁਨਾਸਿਬ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਕੋਈ ਦੋ ਰਾਵਾਂ ਹਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਦਸਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇਂ ਆਪ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ ਚੰਗਾ ਹੀ ਕੀਤਾ ਕਿ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਕੁਝ ਹੋਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ( ਸੌ ਸਾਖੀ ਆਦਿ ) ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਕਦੇ ਬਹਿਸ ਦੀ ਲੋੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇਕੱਲੀ-ਇਕੱਲੀ ਰਚਨਾ ਦੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਸਮੂਹ ਦੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਦੀਆਂ ਜੋ ਸਹੂਲੀਅਤਾਂ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਾਂ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ ਨਿਪਟਾਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਰਿਤ. ਕਿਸੇ ਸਾਕਤ, ਅਵਤਾਰਵਾਦ ਕਿਸੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਤੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹੜੀ ਰਚਨਾ ਕਿਸੇ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਮਿਲਾਏ ਜਾਣ ਦੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨਾਲੋਂ ਇਸ ਰਚਨਾ-ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਸੰਪਾਦਤ ਹੋਏ ਮੰਨਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਮਤਭੇਦ ਸਾਫ਼ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹਨ।

ਬਲਰਾਮ ਵਰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਸਾਡੇ ਮਸਲਿਆਂ ਲਈ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਜਿਹਾ ਕੋਈ ਮਿਤ੍ਰ ਜਿਸਨੂੰ ਹਿੰਦੁਮੱਤ ਦਾ ਤੇ ਖਾਸ ਕਰ ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੈ ਉਹ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉੱਥੋਂ ਆਏ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਿੱਧੇ ਅਨੁਵਾਦ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ( ਇਹ ਮੈਂ ਇਸ ਲਈ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਵੀ ਇਹ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ )।

ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਸੇ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਦੀ ਜੋ ਪੋਜੀਸ਼ਨ ਹੈ ਇੱਕ ਸਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਤਿੰਨ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਤੋਂ ਵੀ ਵੱਖਰੀ ਸੀ। ( ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਯੁੱਧਾਂ ਸਮੇਂ ਦਾ ਮੈੱਕਗ੍ਰੇਗਰ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਵੇਦੀ ਨੂੰ ਵੀ ਗੁਰੂ ਕਰਕੇ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ।) ਗੁਰੂ-ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਰੀਕ ਗੱਦੀਆਂ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਉਸਤੋਂ ਤਰੁੰਤ ਬਾਅਦ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸੋਢੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਦੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ। ਜਿਵੇਂ ਅੱਜ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਵੀ ਕਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਇੱਕੋ ਸਾਹ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਪਰਾਤਮਿਕ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਇਕਠਿਆਂ ਲਿਖਿਆ ਇੰਝ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।

ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀਆਂ ਦੇ ਝੰਜਟ ਕਾਰਨ ਜੇ "ਹਮ ਹਿੰਦੂ ਨਹੀਂ" ਦਾ ਬੋਲਾ ਚੁੱਕਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਇੰਨਾ ਵੱਡਾ ਮਸਲਾ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ ਸਗੋਂ ਤਨਖ਼ਾਹਨਾਮਿਆਂ ਤੋਂ ਇਹੋ ਵਖਰੇਵਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨੀ ਮਤ ਨਾਲੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸਾਫ਼ ਦਿਸਦੀ ਹੈ। ਮਾਸ ਖਾਣ ਦੇ ਮਸਲੇ ਉੱਪਰ ਜਿਵੇਂ ਇੱਕੋ ਹੀ ਤੁੱਕਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਮੰਤਵ ਸਿੱਧੀ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕੋਈ ਲੁਕ-ਲਕਾਉ ਨਹੀਂ ਹੈ।

( cont. )
9 hours ago · Like · 1
Dalvir Gill ( continued from last comment )
ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਦਖ਼ਲ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਦੱਸ ਤਾਂ ਸਿਰੀ-ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਇਸਦੇ ਕਿਰਪਾਨ ਆਕਾਰ ਤੋਂ ਅੱਜ ਵਾਲੇ ਆਕਾਰ ਤੱਕ ਆਉਣਾ ਸਾਫ਼ ਹੀ ਪਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਤਲੁਜ ਪਾਰ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਨਫ਼ਰਤ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਟੈਕਸ਼ਨ ਵਿਚਲੇ ਇਲਾਕੇ ਵਲੋਂ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸੋਹਲੇ ਗਾਉਣੇ ਵੀ ਲੁਕੇ ਨਹੀਂ ਹੋਏ। ( "ਸਰਕਾਰ/ਦਰਬਾਰ" ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਸਮੇਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਿਖਾਂ ਨੇਂ ਧਾਹਾਂ ਮਾਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਆਪਣੇ ਹਥਿਆਰ ਗੋਰੇ ਦੇ ਸਪੁਰਦ ਕੀਤੇ ਸਨ ਵੀਹ ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਾਰ ਦੀਆਂ ਜਮੀਨਾਂ ਅਲਾਟ ਹੋਣ 'ਤੇ ਉਹੋ ਕਿਵੇਂ "ਰਾਜ" ਦੇ ਸੋਹਲੇ ਗਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਛੁੱਪਿਆ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਸੋਹਲੇ ਗੋਰੇ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੇਰੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਦਾਦੇ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਆਮ ਸੁਣੇ ਹਨ।

ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਦਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਹੀ ਬਦਲਿਆ ਸਗੋਂ ਅਧਿਐਨ-ਵਿਧੀ ਤੇ ਉਸਦਾ ਇਹ ਅਸਰ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਚਰਚਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ; [ ਹਾਲਾਂਕਿ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਦਾ ਅਸਰ ਵੀ ਸਿਰ ਚੁੱਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਪਤਾ ਇੰਝ ਲਗਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਸਾਡੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇੰਝ ਹੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਹੀ ਸੱਤ ਕਰਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ," ( ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ "ਬਾਬਿਆਂ" ਦੀ ਰੂਪ-ਦਿੱਖ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ )] ।

ਮਿਥਿਹਾਸ ਨੂੰ ਕਪੋਲ-ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਜਾਂ ਗਪੋੜ੍ਹ ਕਹਿ ਰੱਦ ਕਰਨਾ ਅਸੀਂ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਹੀ ਅੱਧ-ਪੜ੍ਹ ਤੇ ਅਨਪੜ੍ਹ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਕੇ ਹੀ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਮਿਥਿਹਾਸ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਕਰਕੇ ਵਾਚਣਾ ਸਾਡੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਸਾਰੇ ਹੀ ਕਾਲ ਸਾਰੇ ਹੀ ਸਮੇਂ ਵਿਦਮਾਨ ਹਨ, ਸਾਡੀ ਪਹੁੰਚ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਨਿਖੇਧ ਨਾਲ ਸਿਰਫ ਦਸਮ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਰੱਦ ਜਾਂ ਸਹੀ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕਸਵੱਟੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕੋਲ ਆਪੋ-ਆਪਣੀ ਹੋਰ ਕਸਵੱਟੀ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਹੈ ਵੀ, ਜਿਸਦਾ ਹੋਛਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੁੰਦਾ ਵੀ ਆਪਾਂ ਰੋਜ਼ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ।

ਦਸਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਦੋ ਰਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ "ਤੇਤੀ ਸਵਈਏ" ਦੇ ਸਰਲਾਰਥ ਵਾਲੇ ਪੈਂਫਲੈੱਟ ਦਾ ਨਾਮ ਹੀ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕਾਲਜ ਨੇ "ਦਸਮ ਪਿਤਾ ਵਲੋਂ ਨਿਬੇੜਾ" ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਸਾਡੀ ਇਤਿਹਾਸ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਵੀ ਕਿਤਾਬ ਐਸੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਪਰ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਵਲੋਂ ਰਲਾਉ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਨਾਂ ਲੱਗਿਆ ਹੋਵੇ। ( ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਲਾਂਬਾ ਨੇਂ ਨਿਊ-ਯਾਰਕ ਵਾਲੇ ਸੰਮੇਲਨ ਦੀ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਬੋਲਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਗਤ-ਚਾਨਣ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ "ਤਰੁਟੀਆਂ" ਦੀ ਲਿਸਟ 400 ਦੀ ਹੈ।) (ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ ਨੇਂ ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ ਉੱਪਰ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਲੇਖ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ "ਬ੍ਰਹਮਗਿਆਨੀ ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਵਰ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।") ਤਰਕ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪੇਤਲੀ ਸਮਝ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਰਾ ਹੀ ਰਹੱਸਵਾਦ ਅਤੇ ਅਦ੍ਵੈਤ ਰੱਦ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਇੱਕ ਮਿੰਟ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਵੱਲ ਵੀ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਕਿ quantum physics ਇਹੋ ਬੋਲੀ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ electron ਦਾ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਤਰੰਗ ਵਾਂਗ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਦੁਹਰਾ ਵਿਵਹਾਰ ਇਹਨਾਂ ਤਰਕਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਫਟੱਕ ਦੇਣੇ ਸਹੀ ਤੇ ਸੱਚਾ ਲਗਦਾ ਹੈ।

ਜੇ ਅਸੀਂ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧੀ ਹੀ ਅਪਣਾਉਣੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਇਸਦੀ ਸਮੁਚਤਾ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਉਣਾ ਹੀ ਯੋਗ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਇੱਕ ਥੀਸਸ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਫਿਰ ਉਸਦੇ ਐਂਟੀ-ਥੀਸਸ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਕੇ ਸਿੰਥੀਸਸ ਤੱਕ ਪੁਜੀਏ ਅਤੇ ਫਿਰ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਸਿੱਟਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਇਹੋ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾਈ ਜਾਵੇ। ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਨੁੱਕਤੇ ਨੂੰ ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਅੰਤਮ ਨਿਰਨਾ ਕਰਕੇ ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੁਕਤੇ ਦੁਆਲੇ ਹੋ ਜਾਣ ਨਾਲ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਪਰ ਇਹੋ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
9 hours ago · Like · 2
Dalvir Gill ਉਹ ਭਰਾਵੋ, ਮੈਂ ਲੰਬੀ-ਚੌੜੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬੰਨਦਾ ਹਾਂ ਤੇ ਜਦ ਸਿਰਾ ਤੁਹਾਡੇ ਹੱਥ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਫਿਰ ਉਸਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਅੱਧ-ਵਿਚਾਲਿਓਂ ਜਾ ਫੜ੍ਹਦੇ ਹੋ।
ਗੱਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ, ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਏ ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਨ DG ਨੂੰ ਨਿਕਾਰਨ ਵਾਲੇ ਇਥੋਂ ਹੀ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਚਰਿਤ. ਤੱਕ ਪੁਜਦਿਆਂ ਸਿਰਫ ਘੁੰਗਣੀਆਂ ਦੀ ਹੀ ਜੁਗਾਲੀ ਕਰਨੀ ਹੈ।

        9 hours ago · Like · 2
        Gurjant Singh ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ,
        ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਿੰਗਲੀਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦਾ ਜਤਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
        ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਪ੍ਰਾਰੰਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਛਪੈ ਛੰਦ ਨਾਲ਼, ਇਹ ਇੱਕ ਮਾਤ੍ਰਿਕ ਤੋਲ ਦਾ ਛੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਛਪੈ ਭਾਵ ਛੇ ਚਰਣਾਂ ਵਾਲ਼ਾ, ਛੇ ਚਰਣ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹੀ ਇਸ ਛੰਦ ਨੂੰ ਸ਼ਟਪਦ (ਜਾਂ ਖਟਪਦ ਜਾਂ ਛੱਪਯ) ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। (ਸ਼ਟ - ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਛੇ, ਪਦ- ਚਰਣ) ਛਪੈ ਛੰਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਦੋ ਹੋਰ ਛੰਦ ਮਾਤ੍ਰਿਕ ਛੁਪਾਏ ਹੋਏ ਨੇ: "ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਚਰਣਾਂ ਵਿੱਚ 24 ਮਾਤਰਾਂ ਵਾਲ਼ਾ ਛੰਦ ਰੋਲਾ ਹੈ। ਏਸ ਛੰਦ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਰਾਮ 11 ਮਾਤਰਾ ਤੋਂ ਬਾਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੂਸਰਾ 13 ਮਾਤਰਾ ਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। (ਇੱਥੇ ਇਹ ਗੱਲ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਦੱਸ ਦੇਣ ਭਰ ਨਾਲ਼ ਛੰਦ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਏਥੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਤੋਂ ਇਕਦਮ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲ਼ਾ ਤੁਕਾਂਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਘੂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੀ ਇਹ ਰੋਲਾ ਛੰਦ ਬਣਦਾ ਹੈ) ਨਹੀਂ ਤਾਂ 24 ਮਾਤਰਾ ਵਾਲ਼ੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਛੰਦ ਹੁੰਦੇ ਨੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਵੀ ਐਨ ਓਥੇ ਹੀ ਲੱਗਦੈ ਜਿੱਥੇ ਰੋਲਾ ਛੰਦ ਦਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ: ਏਲਾ ਛੰਦ, ਸੋਰਠਾ ਛੰਦ, ਰਸਾਵਲ ਛੰਦ ਆਦਿ।
        ਦੇਖੋ ਪਹਿਲੀ ਤੁਕ: ਚੱਕ੍ਰ ਚਿਹਨ ਅਰੁ ਬਰਨ ਜਾਤਿ ਅਰੁ ਪਾਤਿ ਨਹਿਨ ਜਿਹ ।। 1111 111 11 111 21 11 21 111 11 = 25 (????)
        ਓਹ ਹੋ, ਵੀਰ ਜੀ ਜ਼ਰਾ ਚੈੱਕ ਕਰਿਓ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਕਿ ਚੱਕ੍ਰ ਵਿੱਚ 'ਅੱਧਕ' ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਜੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਤ੍ਰਿਕ ਤੋਲ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਬੈਠ ਰਿਹਾ।
        ਸੋ ਇਹ ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ: ਚਕ੍ਰ ਚਿਹਨ ਅਰੁ ਬਰਨ ਜਾਤਿ ਅਰੁ ਪਾਤਿ ਨਹਿਨ ਜਿਹ ।। 111 111 11 111 21 11 21 111 11 = 24
        ਤੇ ਦੇਖੋ ਸ਼ੁੱਧ ਅਰਥਾਂ ਵਾਸਤੇ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਕਿੱਥੇ ਆਏਗਾ ਇਹ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਐ (11 ਮਾਤਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ) ਭਾਵ ਬਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ: ਚਕ੍ਰ ਚਿਹਨ ਅਰੁ ਬਰਨ, ਜਾਤਿ ਅਰੁ ਪਾਤਿ ਨਹਿਨ ਜਿਹ ।। (ਮੈਂ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜੀ, ਪਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ 'ਅੱਧਕ' ਜਾਂ ਕੋਈ ਮਾਤਰਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਂ ਘੱਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇੰਜ ਪਕੜ ਵਿੱਚ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੀ।
        6 hours ago · Edited · Unlike · 2
        Dalvir Gill ਭਾਈ ਕਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ, ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇਂ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਹਿਤਨਾਮਿਆਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਜੋ ਆਪ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ ਵਾਲੇ ਸਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਵੇਖਣਾ ਹੈ, ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਇੱਕ ਉਹ ਵੀ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਗੁਰਸਿੱਖ ਜੀਵਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਕੀਹ ਗੁਰੂ-ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਵਜੋ ਹੀ ਵੇਖਦੇ ਹਨ, ਵਿਖਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਖੋਪੜੀ ( intellectual faculty ) ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇ ਕਮਾਈ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਜੀਵਨ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕਿਵੇਂ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਵੀ ਐਸੇ ਗੁਰਸਿਖਾਂ ਦੀ ਚਰਨ ਧੂੜ ਦੀ ਲੋਚਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਕੁਰਬਾਨ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?

        ਮੇਰਾ ਤਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਮਨ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ, ਗਲੀਂ-ਬਾਤੀਂ ਕੀ ਸੌਰਦਾ ਹੈ ? ਸਿਰਫ਼ ਪਹਿਲੀ ਤੁਕ ਹੀ ਪੜ੍ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਮਨ ਵਿਸਮਾਦ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤੇ ਮੈਂ ਸੋਚਣ ਲਗ ਗਿਆ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਸਵਾਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਰਿਤ. ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਸਗੋਂ ਮਨ ਨੂੰ ਭੈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ( ਕੀ ਹੁਣ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਚਰਿਤ. ਕਾਮ-ਉਤੇਜਿੱਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੜ੍ਹਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਡਰਪੋਕ, ਕਾਇਰ ਬਣਾਉਂਦੇ :D। ਜੋ ਪਿਆਰੇ ਚਰਿਤ੍ਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਵਾਦ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਇਸ ਬਾਣੀ ਬਾਰੇ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਹੋਣਗੇ?, ਜਿਉਣਵਾਲਾ ਕੀ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਉਹ ਤਾਂ ਉੱਪਰ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਹੀ ਆਏ ਹਾਂ।

        ਮੇਰੇ ਇਸ ਏਕਾਲਾਪ ਦਾ ਸਿਰਫ ਇਹੋ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੇ ਮਨ ਨੂੰ ਤਸੱਲੀ ਹੋਈ ਹੈ ਕਿ ਗੱਲ ਠਰੰਮੇ ਨਾਲ ਹੋਣੀ ਸ਼ੂਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਓ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖੋ।
        ਗੁਰੂ ਮਿਹਰ ਕਰੇ !
        4 hours ago · Like · 1
        Anahad Ghar ਵੀਰ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦਿਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਦੇ ਹੋਏ.....ਛਪੈ ਮਾਤਰਿਕ ਛੰਦ ਹੈ, ਚਾਰ ਚਰਣ ੨੪ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਰੋਲਾ ਛੰਦ, ਵਿਸ਼ਰਾਮ ੧੧ ਤੇ ੧੩ ਬਾਦ ਅਤੇ ਅਖੀਰਲੇ ਦੋ ਚਰਣ ੨੮ ਮਾਤਰਾ ਉਲਾਲ ਛੰਦ, ਵਿਸ਼ਰਾਮ ੧੫ ਤੇ ੧੩ ਬਾਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਲ ਮਾਤਰਾ ੧੫੨ ਹੁੰਦੀਆ ਹਨ।

        ਨੋਟ : ਰੋਲਾ ਛੰਦ ਦੀ ੧੧ ਵੀ ਮਾਤਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਘੁ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
        3 hours ago · Edited · Like
        Dalvir Gill Explain me the form of first Five ChhaNds.
        After that Jagmohan Singh VeerJi, Threadbare ......

        After the First Five ChhaNd.a-S we will first talk on the most important part and the Fundamental point that Is there an edited version from later days?:

        ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕੁਝ ਬਾਣੀਆਂ ਸੰਕੇਤਕ ਹਨ ਅਤੇ ਗਹਿਰੇ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਪਰ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕਢਣਾ ਕਿ ਇਹ ਦਸਮ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀਆਂ ਨਹੀਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਭਾਸਦਾ.

        Dasam Granth before being anything else . . . thought or literature, is poetry, in ChhaNd
        More than writing a ChhaNd is important the delivery ( Uchchaaran ).

        I have understood life through Theatre, Soccer & Marriage. ( Not Literature! Or Books, for that Matter!! )
        I will contribute to the discussion, VeerJi! as an actor, not merely as a SutraDhaar.a
        Gurjant Singh, Joga Singh bear with us.
        I invite all the Lovers Of Poetry, Lovers of Poetry printed in GuruMukhee script. We have edited version of Poetry In Gurumukhee,

        Celebration!

        some 1,500 pages
        long . . . 15-20 pieces
        Rejoice!!

        /o\ /o\ /o\ /o\ /O\
        20 minutes ago · Like
        Write a comment...